Ellen Auerbach - Berlijn - Tel Aviv - New York. Een fotografische wereldreis

LET OP: DEZE TENTOONSTELLING IS GEWEEST

Onder de titel “Berlijn • Tel Aviv • New York. Een fotografische wereldreis” presenteerde Museum de Fundatie in nauwe samenwerking met de Akademie der Künste, Berlijn van 5 september 2015 tot 3 januari 2016 een retrospectief van het fotografische werk van Ellen Auerbach (Karlsruhe 1906 – New York 2003). Parallel was in Zwolle ook een groot aantal werken van voormalig Frankfurter Allgemeine Zeitung-fotografe Barbara Klemm te zien in de tentoonstelling ‘Barbara Klemm - Van Willy Brandt tot Andy Warhol’.

Ellen Auerbachs carrière als fotografe begon eind jaren twintig in Berlijn, waar ze les nam bij Bauhaus-fotograaf Walter Peterhans. Samen met Grete Stern richtte ze vervolgens studio “ringl + pit” op, die zich specialiseerde in reclame- en studiofoto’s. Dit was voor vrouwen toen nog buitengewoon geëmancipeerd, maar begon al wel een nieuwe trend te worden; het waren juist vrouwen die het creatieve potentieel van de fotografie ontdekten en zich met dit nog jonge medium succesvol wisten te profileren. Voor de Jodin Ellen Auerbach (toen nog Ellen Rosenberg) werd Duitsland echter al snel te gevaarlijk. Kort nadat de nationaalsocialisten in 1933 de macht hadden gegrepen, emigreerde ze samen met haar latere echtgenoot Walter Auerbach eerst naar Palestina, waar ze een studio voor kinderfotografie begon, en later naar Engeland. Hier kon ze als fotografe geen vaste voet aan de grond krijgen. Tenslotte emigreerde ze naar de Verenigde Staten, waar ze in 2004 op 98-jarige leeftijd in haar New Yorkse woning overleed.

Ellen Auerbach omschreef zichzelf als een wereldburger die zich overal thuis voelde. Ook getuigen haar foto’s steeds van een persoonlijke zoektocht naar zingeving. Het spectrum van haar fotografische motieven reikt van reclamefotografie, landschap en portret tot straatfotografie. Haar bijzondere fotografische blik komt naar voren in avant-gardistische experimenten, komische situaties en verrassende details, maar ook in de niet-pathetische, maar indrukwekkende enscenering van licht en schaduw. Vol belangstelling en empathie benadert ze de mensen in den vreemde met haar camera. Daarbij is ze nooit opdringerig of vergoelijkend, maar neemt ze ook geen expliciet maatschappijkritisch standpunt in.

In de context van de “Exilforschung” (het onderzoek naar de door de nationaalsocialisten verdreven Duitsers in ballingschap) in de jaren zeventig kreeg het werk van Ellen Auerbach bijzondere aandacht en sindsdien zijn haar foto’s op vele tentoonstellingen in Amerika en Europa te zien. De eerste, grote overzichtstentoonstelling van haar werk werd echter pas in 1998 georganiseerd door de Akademie der Künste in Berlijn, die het grootste deel  van de foto’s uit haar nalatenschap in bezit heeft. In 2013 toonde Museum de Fundatie in zijn openingstentoonstelling ‘Dans op de Vulkaan-Kunst en leven in de Republiek van Weimar’ een reeks experimentele foto’s van Ellen Auerbach naast werk van onder andere George Grosz, John Heartfield en Käthe Kollwitz. 

Tegelijkertijd met het werk van Auerbach toonde Museum de Fundatie foto’s van de belangrijke Duitse fotografe Barbara Klemm, die Auerbach heeft herontdekt en er sterk toe heeft bijdragen dat Ellen Auerbachs foto’s tegenwoordig internationaal de aandacht krijgen die ze verdienen. Naast het werk van Auerbach en Klemm was in Zwolle in dezelfde periode de tentoonstelling ‘Gevaar & Schoonheid – Turner en de traditie van het sublieme’ te zien.

Blijf op de hoogte