Met huid en haar - Portretten van Annemarie Busschers

LET OP: DEZE TENTOONSTELLING IS GEWEEST

Annemarie Busschers is zonder twijfel een van de grootste hedendaagse portrettisten van Nederland. In het najaar van 2015 toonde Museum de Fundatie op Kasteel het Nijenhuis met zo’n veertig werken een overzicht van haar oeuvre. Mooi in de betekenis van aantrekkelijk of aangenaam zijn Busschers’ portretten niet: ‘Ik schilder niet om ego’s te strelen.’ Maar ook de kijker moet het beeld van zichzelf misschien wel een beetje bijstellen.

Voor het RTVOost programma 'OverUITdeKunst' maakte Inga Tjapkes eind oktober 2015 de volgende reportage over Annemarie Busschers en haar werk:

‘Confronterend’, dat is vaak de eerste reactie van mensen bij het zien van portretten door Annemarie Busschers.

Het zijn portretten waar je – letterlijk en figuurlijk – niet omheen kunt. Door hun grote formaten domineert haar werk de ruimte, terwijl haar nietsontziende oog voor detail ervoor zorgt dat je het portret als het ware wordt ingetrokken, of je nou wilt of niet. In al hun onvolkomenheid kijken de mensen je aan. Hun gezichten zijn als een psychologisch landschap met rimpels als bergen, aders als rivieren en haren als steppegras. Pukkels, huiduitslag en ouderdomsvlekken zijn minutieus weergegeven, met diepe interesse bekeken alsof het gaat om een fascinerend natuurverschijnsel. Kinderen lachen soms, maar de meeste volwassenen kijken ernstig, gelaten of vertwijfeld.

De meer dan levensgrote portretten, gemaakt in een techniek die het midden houdt tussen tekenen en schilderen, confronteren de kijker niet alleen met de geportretteerde, maar ook met de mens in het algemeen en daardoor met zichzelf. De kunst van Busschers verkondigt geen ideaal maar waarheid, realisme in de breedste zin van het woord, zowel stilistisch als inhoudelijk. Ze toont de mens in zijn meest kwetsbare hoedanigheid. Toch is er niet zozeer sprake van ontluistering als wel van troost: niemand is perfect. Ook de eenzaamheid die je soms recht in het gezicht staart, is een eenzaamheid die de geportretteerde en de kijker diep van binnen met elkaar delen, waardoor deze misschien net iets draagbaarder wordt.

Busschers portretteerde bekende en onbekende Nederlanders en niet te vergeten zichzelf. Tot de eerste categorie behoren museumdirecteuren, professoren en burgemeesters, in de tweede categorie zitten familieleden, vrienden en kennissen of mensen die om een meer dwingende reden werden gevraagd model te zitten, zoals mensen die getroffen werden door een hersenbloeding, waarbij één helft van het gezicht verlamd raakte. De vele zelfportretten krijgen, net als de portretten van haar opgroeiende zoon Rutger, een extra dimensie doordat het ouder worden met de tijd is af te lezen van de reeks gezichten, die bovendien elke keer een andere uitdrukking hebben. De kunstenares laat ermee zien dat een karakter zich niet laat vangen in een enkele momentopname of een zorgvuldig geconstrueerd ideaalbeeld, maar dat het innerlijk al net zo veranderlijk is als het uiterlijk: het leven tekent ons en Busschers tekent het leven.

Blijf op de hoogte