Menu
Plan je bezoek
  • Vanaf: 25 mei 2019
  • Tot en met: 01 september 2019
  • Locatie: Museum de Fundatie

Charlotte van Pallandt - Kunst als levensdoel

Met maximale toewijding en groot talent schiep Charlotte van Pallandt (1898-1997) een gevarieerd en krachtig oeuvre waarmee zij een prominente plaats verwierf in de 20ste-eeuwse Nederlandse beeldhouwkunst. Van 25 mei t/m 1 september 2019 is in Museum de Fundatie een grote overzichtstentoonstelling te zien van het werk van deze beeldhouwster. Naast haar belangrijkste beelden worden in Zwolle schilderijen, tekeningen en gipsen voorstudies getoond.

RALPH KEUNING BIJ NPO RADIO 1 NIEUWSWEEKEND 

Charlotte Dorothée barones van Pallandt was één van de eerste vrouwelijke beeldhouwers in ons land die zich volledig wijdde aan de beeldhouwkunst. Zij werd gevormd in het vooroorlogse Parijs en zou vastberaden haar eigen weg gaan. Nadat zij als beginnend schilderes enige tijd les kreeg van de Franse kubist-theoreticus André Lhote begon zij omstreeks 1926 met beeldhouwen. De moderne classicist Charles Malfray leerde haar in de Académie Ranson om in haar beelden aandacht te schenken aan de constructieve ordening van de zichtbare wereld. Hierbij werd nooit de weg naar de volledige abstractie bewandeld, want de natuur bleef de inspiratiebron. Samen met de beeldhouwers Charles Despiau en Aristide Maillol was Malfray haar grote voorbeeld.

Charlotte van Pallandt in de deuropening van haar atelier, 1956-57, fotocollectie RKD - Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag, schenking Amsterdams Historisch Museum, foto: Louise van der Veen.

Charlotte van Pallandt, Wilhelmina, 1968, brons 300 cm (h), gieting uit 1987, collectie Museum de Fundatie, Zwolle en Heino/Wijhe.

Wilhelmina-monument
In 1939 keerde Charlotte van Pallandt op 41 jarige leeftijd vanuit Parijs definitief terug naar Nederland. Na enige tijd vestigde zij zich in Amsterdam. Zij had het gevoel dat zij met haar late start als kunstenares een achterstand moest inhalen. Daarom werkte zij keihard en met veel discipline. Vrouwen die kunst, en in het bijzonder beeldhouwkunst, als levensdoel zagen, vielen op in de kunstwereld. Deze werd tot halverwege de 20ste-eeuw gedomineerd door mannen. Daarmee is Van Pallandts rol uitzonderlijk en onderscheidend. Zij nam deel aan de opbloei van de beeldhouwkunst na 1945. Haar positie in de jaren ’60 werd versterkt dankzij haar ‘Wilhelmina-monumenten’ in Rotterdam en Den Haag. Van de oorspronkelijke stenen versie van Wilhelmina voor Rotterdam uit 1968 schonk ze het drie meter hoge gipsen model aan Dirk Hannema, stichter van Museum de Fundatie. Zestien jaar later volgde een bronzen exemplaar dat als Nationaal Monument geplaatst werd in Den Haag. Dankzij zijn vriendschap met Van Pallandt kreeg Dirk Hannema van de kunstenares toestemming om een identiek Wilhelmina-beeld te laten gieten. Dit tweede gietsel kreeg een permanente plaats in de tuin van Kasteel het Nijenhuis in Heino.

Charlotte van Pallandt, Portret van Floris baron van Pallandt, 1936, teakhout 34 cm (h), particuliere collectie, foto: Luk van der Plaetse.

Truus Trompert
Tot een geheel ander genre behoren de expressieve beeldjes waarvoor Truus Trompert model stond. Charlotte van Pallandt leerde het Amsterdamse naaktmodel tijdens de Tweede Wereldoorlog kennen via Fred Carasso, een bevriende collega-beeldhouwer. Truus inspireerde de kunstenares ruim 20 jaar lang tot het maken van een reeks spontane ‘Truusbeelden’. Van het model bestaan ook een groot aantal tekeningen, die de kunstenares beschouwde als ‘slechts’ studies voor haar beelden, maar een grote artistieke kwaliteit bezitten.

Charlotte van Pallandt, Staande vrouwenfiguur met voet vooruit (Truus), 1952-54, brons 65 cm (h), collectie Museum de Fundatie, Zwolle en Heino/Wijhe.Charlotte van Pallandt, Liggend naakt, ca. 1926, olieverf op doek 45 x 65 cm, particuliere collectie, foto: Peter Tijhuis.

Portretten
De meeste waardering in het oeuvre van Charlotte van Pallandt krijgen de portretten. Haar fijnzinnige ‘koppen’ getuigen van inzicht in karakter en persoonlijkheid van het model. Daarbij wist zij de eigen emotie in te tomen. De portretten die zij in opdracht maakte, vielen niet altijd in de smaak bij de geportretteerden, die een realistisch portret verwachtten terwijl het Charlotte van Pallandt om ‘de essentie’ ging. De kunstenares vervaardigde echter ook portretten van familieleden, vrienden en bekenden, die in de regel open stonden voor haar manier van werken. Het ging veelal om collega-kunstenaars. De meesten waren al op leeftijd en hadden opvallend getekende gezichten op het moment dat de kunstenares aan hun portret begon. Een rode lijn bij deze beelden is het verstilde, in zichzelf besloten karakter. Aan sommige koppen werkte zij jarenlang, meestal met als resultaat een serie uitvoeringen van dezelfde geportretteerde maar telkens anders van opvatting. Een voorbeeld hiervan is de reeks portretten van één van haar leermeesters van voor de Tweede Wereldoorlog, de beeldhouwer Albert Termote.

Van Pallandt in de Fundatie
Museum de Fundatie is het museum bij uitstek voor een overzichtstentoonstelling van Charlotte van Pallandt. In de museumcollectie bevinden zich niet minder dan 362 objecten van Charlotte van Pallandt. Deze omvangrijke collectie werd mede mogelijk gemaakt dankzij een schenking in 1998 van 65 gipsen door de erven Van Pallandt en de aankoop in datzelfde jaar van bijna al haar schetsboeken met steun van het Mondriaan Fonds.

De tentoonstelling is samengesteld door gastconservator Maarten Jager. Bij de expositie Charlotte van PallandtKunst als levensdoel verschijnt een gelijknamige catalogus (Nederlands) bij Uitgeverij Waanders & de Kunst.


  • Vanaf: 25 May 2019
  • Tot en met: 01 Sep 2019
  • Locatie: Museum de Fundatie

Bekijk ook deze tentoonstellingen